Orhan Kemal’in etkileyici romanlarından biri olan Bereketli Topraklar Üzerinde aynı zamanda toplumsal gerçekçiliğin Türk edebiyatındaki en iyi örneklerinden biridir. Romanda ideoloji ve fikir etkili bir şekilde kullanılmış. Roman Çukurova’da geçiyor ve köyden kente göçün yarattığı ekonomik ve sosyolojik çatışmaları en iyi şekilde aktarıyor.
Bereketli Topraklar Üzerinde 1954 yılında yayınlandı. Roman, 1940’ların Türkiye’sini en iyi şekilde anlatıyor. O yıllarda dünyanın sanayide yer aldığı ve buna ayak uydurmaya çalışan Türk tarımında makineleşmenin kullanılması nedeniyle Çukurova’da yaşanan toplumsal değişimi yorumluyor. Köylüler ve şehirliler arasındaki sınıfsal farklılıkları ele alırken aynı zamanda çalışma şartlarının zorluğu, işsizlik ve toplumsal değerlerin değişimi ve çöküşüyle değişen hayatları anlatıyor. Toprakla bağlantılı olarak ekonomik, kültürel ve sosyolojik sorunları da dile getiriyor. Köylü ve şehirli arasında farklar, emeğin değersizleştirilmesi ve yaratılan işsizlik sorunu en iyi şekilde işlenmiş. İşsizliğin yarattığı sorunlar yüzünden, yaşama tutunmak amacıyla köylerini terk etmek zorunda kalan insanların tarlalarını, hayvanlarını, topraklarını bırakıp şantiye ve fabrika gibi yerlerde yaşadıkları çalışma hayatını gözler önüne seriyor.
Roman, para kazanmak için Sivas’ın bir köyünden ayrılarak Çukurova’ya göç etmek zorunda kalan üç arkadaşın başından geçenleri anlatıyor. Roman, 30 bölümden meydana geliyor. İlk bölümde, iflahsızın Yusuf, Pehlivan Ali ve Köse Hasan isimli karakterlerin köylerinden ayrılıp Çukurova’ya olan yolculuklarını aktarıyor. Daha sonra çırçır fabrikasında, inşaat işlerinde ve çiftlikte çalışma tecrübelerini anlatıyor. Roman, 26 bölüm boyunca detaylı bir şekilde işleniyor. Romanın son iki bölümü ise roman karakterlerinin köylerine geri dönüşlerini anlatıyor.
Roman köyden şehre giderek iş arayışına başlayan ve erkeklik kimliği üzerinde yaşadıkları zorlu mücadeleyi vurguluyor. Bu anlamda roman aynı zamanda işçi sınıfının erkeklik değerini nasıl yansıttığını da tartışıyor.
Pehlivan Ali; köyünde bir kızla nişanlıdır fakat kente göç etmesinin ardından kadınlarla ilişki yaşayan kolay kandırılan ve saf bir kişiliktir. Daha fazla para kazanmak için girdiği işte yaşadığı bir kaza sonucunda bir bacağını kaybeder ve çalıştığı iş yerindeki ihmalkarlık sebebiyle yaşamını kaybeder.
İflahsızın Yusuf ise köyünde çalışmayı seven, adil, dürüst biridir. Kentte meslek sahibi olup duvar ustası olur ve köyüne geri döner. Üç arkadaş içinde sağ kalan tek kişi Yusuf’tur.
Köse Hasan ise iyi kalpli ve evlidir. Fakat kentte çalıştığı işin ağırlığı altında ezilir ve hastalanarak yaşamını kaybeder.
Sinemada Geçen Yasaklı Yolculuk
Roman daha sonra 1979 yılında Yönetmen Erden Kıral tarafından sinemaya uyarlanır. Adana’da çekilen filmin oyuncularından Nur Sürer ve Menderes Sabancılar güçlü oyunculuklarıyla dikkat çeker. Romanı senaryolaştıran ise Tuncel Kurtiz’dir. Film 1979 yılında çekimleri tamamlanır ancak sıkıyönetimin ardından yasaklanır. Nedeni ise Türkleri yoksul göstermesidir. O dönem Antalya Film Festivali’nde alınan Altın Portakal Ödülü’de geri alınır. Daha sonra kimliği belirsiz bazı kişiler tarafından filmin negatifleri çalınır. Negatifler bulunur ve 28 yıl sonra film seyirci karşısına çıkar. 1981 yılında Strazburg’da yapılan oylama sonucunda Avrupa’nın En İyi Filmi seçilir. Fakat yurt dışı yasağı nedeniyle yönetmen Erden Kıral’ın ödülünü alması engellenir. Darbe günlerinde negatifleri kaybolan filmin bütün materyalleri Yapımcı Nurettin Sezer tarafından korunmak amacıyla İsveç’e götürülür. Film 2 Mayıs 2008 yılında tekrar gösterime girer.
Orhan Kemal romanı hakkında şunları söyler; “Bu kitap, kendi bilgi ve görgülerim dışında, bir lokma ekmek için kötü iş şartları içinde zehir gibi bir hayatı yaşayanlardan derlenmiş malzemeyle meydana gelmiştir. Yayımlanmadan önce, çeşitli ırgat, usta, usta yardımcısını toplayarak bir gece sabaha kadar okudum onlara. Dinlediler. ‘Pardon,’ dediler, ‘bu bu kadar olur. Bütün anlattıkların doğru. Eksik bile. Çukurova’nın bereketli topraklarında öyle işler olur ki, aklın durur. Sana anlatsak, bir değil beş roman çıkarırsın…”
